Reha bey stoegerin kinetik çalışma prensibi resimlerle şu linkte anlatılıyor http://www.stoegerindustries.com/information/inertia_driven_system.php
Şunuda ifade edeyim stoeger, ata neodan daha seri ve daha hızlı çalışıyor sanırım icra yayının öne alınması diye düşünüyorum gazlı kullanan bir avcı stoeger ile kinetik tüfek kullandığın farkına varmaz diye düşünüyorum fakat neo da mekanızmaın gidip geldiğini görüyorsunuz..
Ferhat beyin gösterdiği bağlantıda yazanlara göre; mekanizmayı geriye yollayan inertia(atalet) yayı. Orada anlatılanlardan öyle anladım. Daha evvel de yazıldığı gibi; tetik çekilince her şey geri giderken, sürgü grubu(mekanizma) bunlara göreceli olarak ters tarafa(ileri) hareket ediyormuş. Şimdi burada bir duralım...
Horoz düştü, fişek patladı, tüfeğe tepme olayı başladı ama henüz bitmedi çünkü saçmalar henüz namlu içinde. Yazılana göre basınç makul seviyeye düşmeden de kilit açılmıyor diyor. Demek hala saçmalar çıkmamış. Şu sırada saçmalar ilerlerken basınç da gitgide azalıyor ve kilit açılmak şöyle dursun, iyice sıkışıyor. Öyle yazmış... Mekanizma hala kilitli...
Devam edelim. Basınç biraz daha düştükten sonra, neredeyse tepme olayının sonlarına doğru(böyle yazmış) kilit açılmak üzere dönüyor ve bunu da sıkışan atalet(inertia) yayında biriken enerji (veya kuvvet) yapıyor.
Yine burada biraz duralım. Tüfeğin boş fişeği tahliye etmesi için taa en geriye gelmesi lazım. Bunun için de uğraşması gereken zıt bir kuvvet var. Bu kuvvet ana yaya ait. Ana yay, askerde yerine getiren yay dedikleri şey. Ki bu laf da ne işe yaradığını çok güzel açıklıyor
İşte bu yay geri gelen mekanizmaya engel. Fazla sert ise ne boşu atmaya ne tüfeği kurmaya müsade etmez. Onun için inertia tüfeklerin mekanizma yayı(yerine getiren yay veya "ana yay") don lastiği gibi yumuşacıktır. Gazlılarda ise hazzemem şahsen.
Ana yay yumuşak dedik ama bu defa da mekanizma kapanırken zayıf bir kuvvet uygulayacak. Yani öyle gazlılar gibi laak diye kapatamayacak. Bu sistemin yavaş hareketine sebeplerden biri de bu. Yine ben gazlıların sert kapanmasını severim demeden geçemeyeceğim
Keşke ana yay daha sert olsa da elini biraz çabuk tutsa diyebilirsiniz. Mesela ben isterdim. Ama demin yazdığım gibi, bu yayın sert olması tüfeğin kurulmasına, boşu fırlatmasına engel.
Öte yandan, ana yay sert olsaydı mekanizmanın geriye sert vurmasına engel olurdu diyebilirdik ama hafif fişeklerde ne olacak? 24 gramlık fişeklerin çalışması için sert olmaması lazım.
Şimdi biraz da inertia yaydan bahsedeyim. Yine uzun yazıyorum ama yazasım geldi
okuyan olursa artık...
İnertia yay demin yazdığım gibi mekanizmayı tekrar açan, kuran enerjiyi depo eden yay. Kinetik tüfekler fazla tepiyor, gazlılar daha az diyenlere bir de kırma tüfeklerle kıyaslasak ya demek lazım. Çünkü Tfek ateşlendiğinde geriye verilen enerjinin bir bölümü bu yaya aktarılmıştı ve henüz de orada. Çünkü saçmalar hala içeride. Böylece enerjinin bir bölümü bölündü ve zamana yayılmış oldu. Tam bu noktada çifte ve pozelere nazaran daha az tepti! Kalan enerji mekanizma geri geldiğinde boşalacak ve elbette omuza vuracak ama gazlılarda da hemen hemen böyle oluyor zaten.
Bu eylemsizlik yayı yeterince veya çok kuvvetliyse, her iki durumda da yeterli sıkışma enerjisiyle tüfeği çalıştıracaktır. Sorun çıkarsa sert olmasından ziyade yumuşak olmasından kaynaklanır. Çünkü atalet yayı tüfeği tekrar kuracak kadar enerjiyi almışsa(fişek tepmişse) sert veya çok sert yay bu enerjiyi geriye verir. Fakat haddinden yumuşak yay sıkışması bittikten sonra enerji depolayamaz ve iki şey olur:
1. Enerjini bir bölümü mekanizmanın öne çarpmasıyla yitirilir.
2. Kalan enerji tüfeği kurmaya yettiği kadar kullanılır.
Burada bir şeyin altını çizmek istiyorum. Bu mekanizmanın geriye gelme enerjisi sadece ve sadece atalet yayında depolanan enerjiden sağlanır. Bu enerji ise tüfeğin(mekanizmanın değil!) hangi hızla geriye gittiğiyle alakalıdır. (Aslında hız yerine itme veya momentum falan konuşmak gerekir ama bunları bilmeyenler olabilir.) Mesela çok ağır bir inertia tüfek daha zor çalışabilir diye bir sonuca da varıyorum.
Ne kadar çok düşünülecek şey var değil mi? Daha da var ama açıklaması da yazması da sıkıcı hale geleceğini düşünerek burada keseceğim.
Kısaca, tam emin olamadığım veya açıklaması zor bazı ayrıntıları atlayarak atalet yayının sert olmasının hafif fişekleri(spor fişekleri falan) çalıştırmayacağı düşünülemez, alakasızdır. Sert ama çok esnek olması daha iyidir. Bu sistemin çalışıp çalışmaması yani ateşlemeden sonra boşu atıp şarjörden beslemesine iki engel olabilir:
1. Yetersiz basınçta fişek
2. Fazla sert ana yay(yerine getiren yay, icra yayı)
hatta omuza dayayıp dayamamakla da alaka kuramadım. Çok az bir etkisi olabilir. O da tüfeğin hemen hemen hiç tutulmadığı gibi bir durumda olabilir. O da nasıl olacak? Zor işte... belki bir de hafif fişeklerle... belki... yani ana yayın fazla sert olması kadar etkin değildir bence.
Son olarak şunu da ekliyeyim: bu sistemde ana yay sert olmamalı ama güçlü fişeklerle yapılan atışlarda da ana yayın durdurucu etkisi aranan bir özellik. Sorun, 24 ila 56 gram fişeklerin hepsiyle çalışabilmesi. Şimdi çok ağır fişeklerin enerjisinin sürgüyü gerye vurma hızını frenlemek için bir önlem gerekiyor. Onu da dipçik içinde yay olan modellerde (veya benelli diyelim) yayın sonuna bir tampon yay koyarak çözüyorlar. Böylece ana yayı sertleştirmeden geriye çarpma enerjisi dağıtılmış oluyor. Stoegerin yayı dipçik içinde değil. Vuruntuyu azaltma içini nereden yaptığını bilmiyorum, elime geçmedi.
Daha fazla düşünülecek, yazılacak şeyler de var ama tek seferde bitecek veya hepten yazılacak gibi de değil. Bu sefer kendimi de aştım
