Merhaba,
Yivli veya yivsiz silahlara ait her turlu muhimmat, namluyu terkettikten sonra, parabolik (egri) bir yorunge izler. Hic bir fisek yoktur ki, namluyu terkeden parcasi ya da parcalari tam olarak dosdogru bir hat uzerinde yol alabilsin. Buna en buyuk sebepler; daha onceki mesajlarimizda da bahsettigimiz,
1) Yer cekimi ivmesiyle (ulkemizin bulundugu lokasyonda, deniz seviyesi degeri yaklasik 9,8 m/s2 civarinda olmasi lazim) muhimmatin kutlesi uzerinde olusan dusey yer cekimi kuvveti ,
2) Muhimmata havanin gosterdigi mukavemet ki, en siddetlisi muhimmatin yonune ters istikamette etkiyen olmakla birlikte, atis yapilan bolgede cesitli yonlerden esen ruzgarlarin olusturdugu bileske kuvvetler de muhimmatin yorungesinden sapmasina ve giderek enerjisini kaybetmesine yol acar.
Muhimmat, hedefe ulastiginda kalan butun enerjisini, carpma hareketiyle hedefe bosaltir, yeterli enerjisi kaldiysa hedef icerisine penetre olur (saplanabilir ya da daha da ileri giderek hedef arkasindan cikabilir).
Asagidaki sekilde, ornek bir, "tek parca yivli muhimmatinin", namludan ciktiktan sonra izledigi "Ballistic Trajectory" denilen "muhimmat yorungesi", mesafe ekseni uzerinde gosteriliyor.
Sekilde;
Egri olarak gordugunuz parabolik cizgi, bullet trajectory yani yivli fiseginden cikan cekirdegin gercekte izledigi yol,
Kesikli dogru olarak gordugunuz cizgi, "Line of Sight" yani tufegin "durbun nisan hatti",
Uzerinde, 50, 100, 150, 200 Yard gibi mesafe degerlerini gordugunuz yere paralel eksen , Level Line ya da "namlu ekseni",
"Sight Height" olarak belirtilen yukseklik farki da, namlu ile durbun arasindaki yukseklik farkidir. (Yivli av tufeklerinde genellikle 1,5 - 2,0 inch kadardir)
Dikkat ederseniz, muhimmatin parabolik egrisi, durbun nisan hattini 1 degil, 2 ayri noktada kesiyor;
Ilki; atis esnasinda silahi yere tam paralel tutabilseniz bile, namlu agzinin yere paralel degil de genellikle cok kucuk bir aciyla yukari dogru firlatma acisiyla birlikte, yiv-set etkisiyle donerek cikan muhimmatin Line of Departure denilen yukselme hatti uzerinde, (bu ornekte yaklasik ~ 40 yard gibi bir mesafede) durbun nisan hattini kestigi nokta,
Ikincisi; durbun nisan hatti ile namlu ekseninin cakistigi nokta, yani sifir noktasi olan 200 Yard'da durbun nisan hattini kestigi noktadir ki bu nokta uzerinde 3 ayri yorunge birden cakisir;
1) Nisan hatti (durbunden gorulen ya da goz-gez-arpacik hattindan gorulen),
2) Namlu ekseni (namlunun idealde var oldugu kabul edilen ekseni) ,
3) Muhimmatin yorungesi (muhimmatin namludan ciktiktan sonra gercekte aldigi yol).
(Sekilde, "Time of Flight", "Total Drop", "Muzzle Velocity", "Trajectory Mid-Range Height" vs gibi degerler sayisal ve nicel olarak belirtilmemis)
Atesli silahlarda, kullanilan fisegin tek parca slug vb muhimmat, cok parcali sacma ya da yivli fisek cekirdegi atilmasi durumlarinda, her birinin matematiksel yorunge fonksiyonlari bir birlerinden farkli olmakla birlikte, cizecekleri egri asagi yukari bu egriye benzeyecektir.
Simdi gelelim, su uzerinden atilan fisegin normalden daha kisa (alt) vuruyor tecrubesinin muhtemel sebeplerine…
Yukarida, 1) numarali maddede bahsettigimiz, yer cekimi ivmesi degeri, dolayisiyla yer cekimi kuvveti, deniz seviyesinden yukseldikce azalir, bu da deniz suyuna yakin yapilan atislarda, ya da deniz seviyesindeki su birikintileri, golet vs uzerinden yapilan atislarda, muhimmatta daha buyuk dusus anlamina da gelir ki sebeplerden biri bu olabilir. (yer cekimi ivmesi ekvator bolgesine yaklastikca da artar ve atesli silahlarin atislarindaki "dusus" bu bolgelerde de nispeten fazla olur.)
Bundan baska, tabii ki, yer cekimi kuvvetinin ve hava mukavemetinin de haricinde, kutlesi olan her cismin, kutlesi olan bir diger cisme uyguladigi bir de cekim kuvveti vardir. Suyun da bir kutlesi var, atilan muhimmatin da bir kutlesi var.
Law of Gravitation olarak bilinen bu cekim kanununa gore ;
Ilk cismin kutlesi ; m1
Ikinci cismin kutlesi ; m2
Bu iki cisim arasindaki mesafe ; x
Bu iki cismin birbirine uyguladigi cekim kuvvetine; F
Evrensel cekim carpan sabitine de, G
der isek;
kabaca fikir verebilmesi acisindan en basit ve lineer sekliyle integral hesaba girmeden;
F= (G . m1 . m2) / (x^2)
gibi bir bagintiyla iki cismin bir birini cektigini ya da suyun kursunu cektigini soyleyebiliriz ancak, buraya detaylarini yazarak kafa karistirmak istemedigim bazi hesaplar yaptim ve
gol ya da goletin yogunlugu ve kutlesi ne kadar buyuk olursa olsun (m1),
ortalama 1.80 boyundaki bir avcinin (dolayisiyla suyla kursun arasindaki degisken mesafe x ~ 1.80m olarak hesapladim) ,
12 Ga fiseginden cikan ortalama kursun kutlesiyle (m2 ~ 30g),
aralarinda olusan F cekim kuvveti, yukarida bahsettigim yer cekimi kuvveti ve hava mukavemetinden dolayi olusan ters kuvvetler yaninda ihmal edilebilecek kadar cok cok kucuk cikti (tekrar kontrol etmedim, hesap hatasi da yapmis olabilirim).
Bundan baska, elimdeki kaynaklar arasinda bu konuyla direkt ilgili olabilecegini dusundugum;
-Ballistics; Theory and Design-Donald E. Carlucci, Sidney S. Jacobson ,
-Ballistics and Ammo 4, - Bob Forker ,
-Ammo Encyclopedia, Michael Bussard ,
-The Hunter's Guide to Accurate Shooting, Wayne van Zwol ,
-Mysteries of Shotgun Patterns, George G. & Thompson, Charles E. Oberfell
kitaplarinin hicbirinde, su uzerinden yapilan yakin mesafe (shotgun) atislarinda (Balistik'te, benzer mesafelerdeki hemen hemen tum atislar (short range) yakin mesafe olarak kategorilendirilir), normalden cok farkli (30 santim gibi buyuk) bir dususe sebep olabilecek "suyla direkt ilgili olarak" cok ozel bir durumdan bahseden herhangi bir konuya rastlayamadim.
Ozellikle "Ballistics; Theory and Design", Amerikan Universitelerinde ilgili muhendislik bolumlerinin Ballistics derslerinde okutulan bir kitaptir ki bu detaydaki bir kitapta bahsedilmemis olan ve shotgun atislarina bu kadar buyuk derecede etkiyen cok ozel bir "su atisi" durumunun olabilecegini de pek sanmiyorum.
Olabilecek bir diger muhtemel sebep, kullanilan muhimmatin Muzzle Velocity (namlu terkedis hizi) degerinin nispeten dusuk olmasi da olabilir. Fisek markasinin ya da modelinin farkli olmasi bu farki ortaya cikarabilecegi gibi, soz konusu hiz degeri, pratikte bazen "yerli fiseklerde" ayni marka ayni model fisegin farkli parti serilerinde bile farklilik gosterebiliyor. (Konu ne olursa olsun, yerli uretim soz konusu oldugunda standardizasyon sorununun varligi maalesef gormezden gelinemez bir gercek olarak karsimiza cikiyor!).
Ayni lokasyonda, hem ayni seviyedeki karasal alan uzerinde, hem de bahsi gecen su uzerinde, deneme atis sayisini arttirarak (bir kac 100'le ifade edilebilecek kadar) , yani "test orneklemi"ni genisleterek alinan sonuclar devamli benzer cikiyorsa, yani ayni su-gol ya da golet uzerinde buyuk oranda ve istikrarli "dusus" devam ediyorsa, sebebin ya da sebeplerden birinin muhimmat olmadigi sonucuna da varilabilir tabii.
Ancak bununla birlikte, sunu da soyleyebiliriz belki; gol, deniz ya da benzeri su kutleleri uzerinde , ilgili cografyadaki karasal alan uzerinde olusan hava akimindan cok daha farkli, muhtemelen daha sert ve etkili hava akimlari olusuyor olabilir ki (farkli yuksek yamaclar arasinda alcaga inerken, isi ve basinc farkiyla olusan fön ruzgarlari gibi mesela) bu ekstra hava mukavemeti de, yukarida bahsettigimiz 2 numarali maddede gecen, muhimmatin yorungesi uzerindeki enerjisini tuketen yonde etkiyen, hava mukavemeti sinifinda ekstra bir kuvvet sayilabilir diye dusunuyorum. Yani bahsettiginiz eskilerin "su kursunu ceker" sozlerinin, tam olarak eskilerin dusundugu sekliyle olmasa da, gerceklik payinin "olabilecegini" dusunuyorum.
Biraz uzun olmus, kusura bakmayin
Selamlar…
Sayın Aysu'nun dediği gibi o mesafelerde dış etkenler(özellikle yer çekimi etkisi) eksenlerden kaynaklanan sapmalardan daha büyük sapmalara neden olur. Örneğin; tek kurşun atışlarında 70-80 m. gibi mesafelerde alt namlu ile yaptığımız atışlarda bile yer çekimi etkisini (pratikten edindiğimiz bir alışkanlıkla) düşünerek hedefin 20-30 cm. yukarısına nişan alıyoruz!
Sayın Aysu, acaba su üzerinden yapılan atışlarda (akarsu veya göl) yer çekimi etkisi (suyun yoğunluğundan dolayı) daha fazla olabilirmi? Eskilerin "su kurşunu çeker" deyimi ne kadar doğrudur? Bu konudaki düşüncenizi paylaşırsanız seviniriz..ESENLİKLER..
Su üzerinde bir hedefe attığım da saçmaların beklenenden alt vurduğuna şahit oldum...
