153 yıl önce bugün Kbaada üssü düştü. Kbaada bugün Adiğey’le Abhazya arasındaki hemen hemen insandan arındırılmış dağlık coğrafyada yüksek bir yayla. 153 yıl önce bugün Kuzey Batı Kafkasya’nın işgaline kollarındaki son güçle, avullarındaki son delikanlılarla, tüfeklerindeki son barutla karşı koyan Abdzakh, Şapsığ, Nathuac ve Ubıkh savaşçılarının son sığınağı olan bu bölge de Rusların eline geçti. Çar’a bir müjde olarak bildirildi Kbaada’nın düşmesi.
“Majesteleri! Bugün itibarıyla Kuzey Kafkasya’da zatınızın otoritesine karşı koyan hiçbir dağlı aşiret kalmamıştır.”
Kbaada yaylasında Ruslarla yapılan son savaşın ayrıntılarına dair hiçbir şey bilmiyoruz. Çünkü olup bitenlere dair bilgi verecek hiç kimse kalmamıştı o gün. Hiç kimse sağ kalmayacak şekilde direnmiş, sarsılmış ve yıkılmıştı Kbaada.
Yüz elli üç yıl önce bugün sökmüşlerdi Çerkesya adlı yüce ve yaşlı çınarı yaşama bağlayan son kökleri de.
Sonrası biz böyle olduk işte. Dağılıp saçıldık ipi kopmuş tesbih taneleri gibi. Düştüğümüz köşelerde kaybolduk. Ne atımızın izi ne çocuklarımızın sesi kaldı. Biz, yüz otuz sene önce bugün susturulduk.