Ayaz Ata

[Murat DİNGİZ]

AYAZ ATA

Ayaz Ata; Altay, Sibirya, İdil-Ural ve Türkistan (Ortaasya) mitolojilerinde, özellikle Kıpçak ve Sibirya Türkleri'nde sık gördüğümüz bir karakterdir. Yüzyıllarca bu coğrafyalardaki Türkler arasında bir kültür timsali olarak kuşaktan kuşağa aktarılmış ve günümüzde hâlâ varlığı bilinen ve etkinliklerde boy gösteren karakter olarak gözümüze çarpıyor. Özbeklerde, Ayoz Bobo - Kırgızlarda, Ayaz Ata, Kazaklarda, Ayaz Ata - Azerbaycan Türklerinde, Şahta Baba - Tatarlarda, Qış Babay - Başkurtlarda, Kış Babası olarak bilinir ve 'Kar Kızı' adında bir de kızı veya torunu vardır. Türkiye'de ise pek bilinmeyen bu mitolojik karakter Ayaz Ata, Ayas Han, Soğuk Han, Ak Ayas gibi isimlerle geçer. Ayaz Ata, ay ışığından yaratılmıştır. Soğuk havaya neden olur. Ülker burcunun altı yıldızı göğün altı deliğidir ve oradan soğuk hava üfler. Böylece kış gelir. Ayaz, tüm Türk coğrafyasında yakıcı soğuk anlamına gelir ki, Ay’ın gökte rahatlıkla görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Ruhu'nun (veya ona bağlı Ayas Han’ın) gönderdiği düşünülmüştür. Çoğu Türk boylarında kışın soğukta ortaya çıkan ve kimsesizlere, açlara yardım eden bir evliyadır.


images free