Hammurabi Kanunu (M.Ö. 1750)
Hammurabi Kanunu kadim Mezopotamya’nın en meşhur hukukî eseridir. 1901 yılı Aralık ayında Fransız arkeologlar tarafından siyah renkli bazalt bir dikilitaş şeklinde keşfedilmiştir.
Halen Paris’te Louvre Müzesi’nde muhafaza edilen bu dikilitaş iki kısımdan oluşmaktadır. Üst kısımda yer alan bir kabartma Kral Hammurabi’yi kendisine kanunları dikte eden güneş tanrısı Şamaş’ın karşısında ayakta resmetmektedir. Alt kısımda ise kanunun çivi yazısıyla yazılmış Akatça metni bulunmaktadır. Bu temsil, kanunları ilahî kökenli gören bir anlayışı yansıtmaktadır. Bu anlayışta kral, tanrı ve kulları arasında sadece bir aracıdır.
Büyük bir talih eseri bu dikilitaş hasar görmemiştir.
Bu sayede bize bir bütün olarak korunmuş en eski hukuk metnini vermektedir.
Kanun Babil geleneği doğrultusunda Hammurabi’ye methiye düzen ve kralın adalet aşkını öven bir dibaceyle başlamaktadır. Bu bağlamda adalet bir hükümet programı olarak tanımlanmaktadır: “Güçlünün güçsüzü ezmesini önlemek.”
Akabinde kanunun ilk editörü Profesör Scheil’in biraz keyfî bir şekilde 282 “madde”ye ayırdığı bir dizi hüküm sıralanmaktadır. Bu hükümler dinî hayatı, toplumsal, ailevî ve iktisadî örgütlenmeyi, adalet teşkilâtını ve ceza hukukunu ilgilendirmektedir.
Cezalar kısas ilkesi temelinde titizlikle derecelendirilmiştir.
Bazı hallerde şahit yokluğunda ordali mümkün görülmüştür.
Hammurabi Kanunu, başta Eski Ahit’te yer alan kurallar olmak üzere, Orta Doğu’da çok daha sonra gelen kanunların tümünü etkilemiştir.
Mezopotamya arkeolojik sitlerinde Hammurabi Kanunu’nu kısmen içeren pek çok kil tablet bulunmuştur. Bu tabletlerden Nippur’da keşfedilen bir tanesi İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Kaynak:
Jean-Marie Carbasse, Les 100 dates du droit, Que sais-je, 2011, 1re éd., Paris, pp. 11-12.
Konu: Hammurabi kanunları (Okunma sayısı 1040 defa)