En Sık Yapılan Hatalar - 1 - Deyim Hataları

[Emre HİKMETOĞLU]

Şive nedir?


Bir dilin izlenebilen tarihi dönemlerinde ayrılmış koludur. Ayrılıklar, lehçede olduğu kadar değildir. İstanbul'da gelirim derken, Türkistan şivesinde kelür men denir. Ayrılık yazı diline girmiştir. Sınıflamalar da yazı dillerine göre olur.
Aşağıdaki tabloda Türk dillerinde cümle yapısını görebilirsiniz:
Diller   Cümle yapısı
Türkiye Türkçesi   Çocuklar okulda dilimizi latin alfabesi ile yazıyor.
Gagavuzca   Uşaklar şkolada / okulda dilimizi latin alfavitindä yazêr.
Azerice   Uşaqlar mektebde dilimizi latin elifbası ile yazır.
Türkmence   Çagalar mekdepde dilimizi latyn elipbiyi bile(n) yazyar.
Özbekçe   Bolalar maktabda tilimizni latin alifbosi bilan / ila yozadi.
Uygurca   Balilar mektepte tilimizni latin elipbesi bilen yazidu.
Kazakça   Balalar mektepte tilimizdi latin alfavitimen jazadı.
Kırgızca   Baldar mektepte tilibizdi latın alfaviti menen jazat.
Tatarca   Balalar mäktäpdä telebezne latin älifbası bilän / ilä yaza.

[Emre HİKMETOĞLU]

Ağız nedir?


Aynı dil içinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılıklar gösterebilen, belli yerleşim bölgelerine veya sınıflara özgü olan konuşma dili. Karadeniz ağzı, Konya ağzı gibi .
Anadolu ağızlarınden örnekler:
Batı Anadolu Ağızlarından Örnekler Batı Anadolu Ağızlarından Örnekler:
Alnacında: Tam karşısında.
Anşırtmak: İma etmek.
Burma: Musluk.
Çilpi: Küçük, ateş tutuşturmakta kullanılan odun parçası.
Bağa: Guatr
Çiritmek: Üşümek, titremek.
Değin: Sincap
Genk: İşlenmemiş sert toprak.
Imgıraz: Hastalıklı, çökmüş (kişi)
Keşir: Havuç
Göcen: Tavşan yavrusu.
Göde: Zayıf, çelimsiz.
Doğu ve Günedoğu Anadolu Ağızlarından Örnekler
Böğürcük: Böbrek.
Cembek: Kalabalık aile.
Yanır: Yara.
Pisik: Kedi.
Mişmiş: Kayısı, zerdali.
Küncü: Susam.
Ariş: Asma.
Tağa: Pencere.
Tike: Parça (kuşbaşı et).
Kara yatılık: Tifo.
Öden: Mide.
Ölülük: Mezarlık.
Orta Anadolu Ağızlarından Örnekler
Bük: Ağaçlık yer.
Cilis: İyice, hepten.
Çıdırgı: Ateş tutuşturmakta kullanılan kuru dal parçaları.
Efenekli: Aşırı titiz.
Çörtleğen: Binanın damından yağmur vb. suyunun akmasını sağlayan madeni oluk.
Enek: Meyve çekirdeği.
Gidişmek: Kaşınmak.
Ellik: Sahur.
Filke: Musluk.
Homukmak: Memnuniyetsizliğini yüz ifadeleriyle belli etmek.
Pürçüklü: Havuç.
Balak: Tavşan yavrusu.
Kuzey Anadolu Ağızlarından Örnekler
Güpül: Şişman.
Hasarı: Büyük su kamalı.
Kemçük: Eğri.
Orakayı: Temmuz.
Yal: Hayvan yiyeceği.
Teğin: Sincap.
Çağ: El yıkama yeri (lavabo), banyo yapma yeri (banyo).
Çerik: Tuzlanmış ve kurutulmuş et.
Eze: Teyze.
Çiğit: Meyve çekirdeği.
Kırtlamak: Isırmak.

[İbrahim AYSU]

Bu arada, yukarıda yazdığım bir başka konu geldi aklıma, yazayım dedim, elime yapışmaz.

Özel isimlerde, kelime kökü, bir başka yapım ekiyle türetilmişse (yani anlam değişmişse), kesme işaretiyle ( ' ) ayrılmaz.

Örnek, Türk kelime köküdür ve bir ırkı belirtir. Türkçe -çe yapım ekiyle türetilerek anlam değişikliğine uğramış olduğundan (artık bir ırkı değil, lisanı belirttiğinden) bundan sonra kesme işaretiyle ayrılmaz. Örnek: Türkçesiyle , Türk'ü, Türk'leri , Türk'lere, Türkçemizi , İngiliz'i , İngilizceyi ... vs

Elime yapışmadı

[Emre HİKMETOĞLU]

Dilin Önemi

Dil, sadece iletişim kurmakla kalmaz, aynı zamanda bu iletişim sonucu doğan kültür unsurlarının da nesilden nesle aktarılmasını sağlar.

Dilin Özellikleri

1. Dil canlı bir varlıktır: Bunu, dilimizdeki bazı kelimelerin zamanla yok olmasıyla (budun), bazı kelimelerin anlam değişikliğine uğramasıyla (yavuz: kötügyiğit), başka dillerden kelimeler alınmasıyla (misafir), sonradan türetme yoluyla yeni kelimeler oluşturulmasıyla (bilgisayar) açıklayabiliriz. Öyle ki, artık Türkçenin lehçeleri arasındaki ortaklıklar fark edilemeyecek kadar azalmış, Türkçenin kolları anlaşılmaz derecede büyük değişikliklere uğramıştır.

2. Dil sosyal bir kurumdur: Sosyaldir, çünkü milletin veya halkın ortak varlığıdır. O halk, dilindeki kelimeler ve anlamları üzerinde anlaşmıştır. Dil, sosyal yapıdaki değişmeleri yansıtır. Kurumdur, çünkü temel kuralları vardır.

3. Dil, düşüncenin göstergesidir: Bir insanın düşünce dünyasını konuşmasından anlayabiliriz; biz de konuşmalarımızı düşünce dünyamızın el verdiği ölçüde ayarlayabiliriz.

Dilin Millet Hayatındaki Yeri ve Önemi

Dil, ulusal birliği kuran en önemli ögedir. Dil, milletin kültürünü ve tarihini gelecek nesillere aktararak tarih bilinci oluşturur. Dil sayesinde toplumu derinden etkileyen acı olaylar kalıcılaştırılır. Milletin özellikleri dil kullanılarak yeni nesillere öğretilir. Sanat (özellikle edebiyat) eserleri dille oluşturulur ve milletin estetik anlayışını ortaya kor. Dil kendi canlılığı ve sosyal oluşu ile milleti de canlı ve bir arada tutar.

[Fatih S.M.YAPAR]

Benim için önemli olan konu halkın kullandığı şivenin ve şeklin olduğu gibi aktarılmasıydı. Tabiki bu yazıyı edebi bir eser haline getiren yazar belli kalıplar kullanabilir.
Şu yanlış; çevremizdeki yanlış yazım ve söylemleri değiştirmeye çalışmak... Bunu yapmaya çalışmak sadece kişisel tatminden öteye geçmez. Sele karşı yürüyemezsin "dünyada değişmeyen tek şey değişimin kendisidir" diye bir laf var. Heleki iletişimin bu kadar hızlı olduğu bu devirde...biz istemesekte bizim dilimizde başka dillerde dönüşecek malesef. Benim için önemli olan, bize özgü olması, o konudada sıkıntı var... Dil konusunda tarihtede birçok dönüşümler hatta devrimler olmuş,hatta belki şimdiki yaşadığımızdan daha sert,mesela orhan veli ve arkadaşlar ının şiirde yaptığı,yepyeni bir yazım kuralı ortaya koymuş,onlara sert tepkilerde olmuş.
Sözün özü bugünkü dille ilgili yaşadığımıza ister tahrip diyelim ister dönüşüm,bu kaçınılmaz.

reeder_P9 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Fatih S.M.YAPAR]

Atar yapmak
Gideri var
Trollemek
Yükselmek
Ciks
Mesajlaşmayla oluşan yeni bir dil sesli harfleri yutmak ; ydm (yedim) gldm (geldim) gibi kısaltmalar,say say bitmez...




reeder_P9 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Fatih S.M.YAPAR]

Yepyeni bir nesil geliyor, fakat bu nesilin bana göre iyi hiçbir şeyi yok...
Var olan herşeyi tahrip ediyor ve yerine daha güzelini koymuyor,dilde buna dahil...
Kolaycı,üretmeden tüketen,son derece tembel, bireysel, öğrenmeye yatkın olmayan,toplum düzeninide oluşturan ahlak kurallarını benimsemeyen...
Belkide dünyanın sonunu getirecek neslin ilk bireyleri...


reeder_P9 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Şahin GENÇOĞLU]

Aslında Çakmak gibi bir nesil. Burada en büyük görev bize düşüyor. Maalesef eğitim sistemimizin eksiği çok. Anne baba çocuğuyla her daim ilgili olmalı.

Yeni nesilde en çok uzuldugum ahlaki değerlerimiz ve maalesef gençlerimizin  rahat tavırları. Öte yandan, araştıran, öğrenen, meraklı bir yeni neslinmiz de var. Tam benlik.

[Fatih S.M.YAPAR]

Bilmiyorum şahin kardeşim umarım senin dediğin gibidir ama benim penceremden görünen şeyler pek iç açıcı değil.
Eğitim sistemiyle ilgili olduğunu sanmıyorum. Bizim dönemimizdeki eğitimden şuanki eğitim katbekat iyi...
Bu yeni nesil dinlemiyor,anlamıyor demiyorum dinlemiyor...


reeder_P9 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Şahin GENÇOĞLU]

Ben ahlaki değerler konusunda kesinlikle sizinle hemfikirim.

Eğitim konusunda ise anlatmak istediğim ahlaki değerler bi yana okuttuğumuz evladımızı aynı zamanda eğitilebilmesi. Bir örnek ingilizce eğitimi. Kesinlikle ilk okul ve ilk sınıflara indirgenmeli. Din Kültürü dimi. Oku sureleri geç sınıfı. Oysa bu derste çok şey verilebilir cocuklara. Yada belki anlatiliyordur ama öğrencinin kavrayıp kavramadığına bakılıyor mu? Ezber yapıp dersi geçmesine bakılıyor öğrencinin. Peki unuttuğu zaman. Ezber yapıp geçtiği konuyu benimsemiş mi. Yada evet mantık olarak bu doğru demiş mi. Yada olmaz bu yanlış demiş mi? Ama yeni öğretmenlerimiz zehir gibi.

[Fatih S.M.YAPAR]

Şahin kardeşim, inan bizim zamanımızdaki ders müfredatı ile şimdiki müfredat arasında dağlar var. Ben çocuklara ders yaptırdığımda anlıyorum bunu...aynı konuyu şimdiki müfredata göre çok çabuk ve eskiye oranla çok daha kolay anlıyabilecek şekilde geliştirilmiş,yani çok daha öğretici.
Burdaki sıkıntı yeni neslin kolaycı emek vermeden herşeyi elde etmesi ve dinleme sıkıntısı,buna neden olan en büyük etken internet,bir çok iyi yönü olduğu gibi böyle kötü yönleride var,insanların düşünme yeteneğini istisnalar hariç yok ediyor bas tuşa herşey tamam.
Beni esas kaygılandıran şey,bu bahsettiğim kötü alışkanlıklar,dinlememe tembellik vs. gitgide patolojik bir hal alması.

reeder_P9 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Osman BUDAK]

birde ben bir düzeltme yapmak istiyorum su küçüğün değil sus küçüğün değil (sus küçüğüm söz büyüğün.)dür sözün doğrusu

[İbrahim AYSU]

Osman Bey çok teşekkürler.

Bu bir atasözü olduğundan, diğer deyim ve ifadeler kadar net bir bilgi olmaması doğal bence. Ayrıca ve belki de doğrusu konusunda en çok tartışılan atasözü budur. Aslında benim bildiklerim içinde tek tartışmalı olan bu. Diğerlerinin doğrusu belli.

Şu şekilde bilgiler var:

1800'lü yıllarda yazılmış olan Şinasi’nin Durûb-ı Emsâl-i Osmâniye eserinde bu atasözü “Su küçüğün, söz büyüğün” şeklinde geçmiş. 

Aynı yüzyılda yaşayan Ahmed Vefik Paşa’nın Müntehabât-ı Durûb-ı Emsâl eserinde  “Su küçüğün söz büyüğün (Söz büyüğün sus küçüğün)” şeklinde geçmiş.

Bu paylaşımdaki görsellerin sahibi olan Başkent İletişim Akademisi'ndeki Türk Dili uzmanları "Sus küçüğün, söz büyüğün" şeklinin daha doğru olacağını belirtmişler.

Türk Dil Kurumu ise, "Su küçüğün, söz büyüğün" olarak tescillemiş.

Ben, günün sonunda Türk Dil Kurumu'nun referans alınması gerektiğini düşünenlerdenim aslında.

birde ben bir düzeltme yapmak istiyorum su küçüğün değil sus küçüğün değil (sus küçüğüm söz büyüğün.)dür sözün doğrusu