Vay vay vay... Ne konulara girilmiş.
Tabii, konuda bahsi geçen tüfekler böyle üst düzey tüfekler olunca, konular da derinleşiyor.
Wall Thickness (Namlu Duvarı Kalınlığı), ölçümlerde Proof House denilen sertifikasyon merkezlerinin en dikkat ettiği parametrelerden bir tanesi.
Bunun ölçümü için referans genellikle breech yani fişek yatağı tarafındaki namlu başından itibaren alınıyor.
Namlunun NOMINAL duvar kalınlığı, breech'ten itibaren 15" teki , genellikle en fazla inceldiği bölge ise (MINIMUM) yine breech'ten itibaren 22" teki ölçüsü oluyor. Namlu boyu ve choke yapısına göre +- 2 inch değişebilir.
Ancak tüfeğin mukavemetiyle ilgili ölçümlerde , bu Wall Thickness çok önemli bir parametre olmakla birlikte, (breech loading tüfeklerde) fişek patlatarak yapılan testler her dönemde geçerli olmuş. Damascus namlular döneminde de
şimdi de, dönemin fişek kullanımı göz önünde bulundurularak, belirlenen maksimumlar, fişek patlatarak test edilmiş, ediliyor.
Kemal Bey'in de dediği gibi, her ülkenin kendine göre kuralları var ve en çok referans alınan standartlardan olan İngiliz standartlarında, namlunun herhangi bir yerinde herhangi bir oynama yapıldığı anda (fişek yatağının uzatılması, namlu içinin genişletilmesi, forcing cone bölgelerinde yapılan oynamalar, namlu boyunun kısaltılması vs ) yeniden proof house'a gönderilmesi yasal zorunluluk.
Yalnız namlu içinin genişletilmesinde, London Proof House'da görüştüğüm yetkili, binde 7 değil de, binde 10 inch'lik (yani 10 thou) daralmaya kadar bize gelmesine gerek yok demişti . Bunu daha sonra resmi belgelerden de teyit etmiştim.
Ha bu arada, thou ifadesi, ondalık sayılarla konuşmak ve yazmak zor olduğu için kullanılan bir ifade. Yani thou ifadesini 0.07 thou, 0.40 thou şeklinde yazarsak yanlış olur, hesaplar karışır. Doğrusu "7 thou", "40 thou" şeklinde olmalı. Zira bu notasyonun tek amacı virgüllü ve ondalık ifadeden kurtularak ifade edebilmek.
Tıpkı, choke constriction , daralma miktarlarındaki notasyon gibi... Orada da bildiğiniz gibi, 40 point, 30 point, 20 point ifadesi vardır. 40 point = 0,040 inch'lik daralmaya (Full Choke) tekabül eder, 20 point=0,020 inch'lik daralmaya (Modified Choke) tekabül eder (ülkeden ülkeye, choke puanları bir kaç puan değişiyor tabii ki). Tıpkı "thou" notasyonunda olduğu gibi burada da tek amaç, virgüllü, ondalıklı ifadeden kurtularak, daha kolay yazma, konuşma ihtiyacı. Yani choke constriction daralma miktarında da, 0,040 puan denmez, zaten o kurtulmak istenen virgüllü inch değeridir.
Wall Thickness, sadece namlunun güvenlik açısından namlu et kalınlığını ölçmeye yaramaz, aynı zamanda, namlunun konsentrik yapısı, yani namlunun ekseninin doğruluğunu, eğri/yamuk delinip delinmediğini de anlamaya yarar. Bu konu proof house'ların konuları içinde yer almaz pek. Zira güvenlikten ziyade, tüfeğin atış isabetiyle ilgili bir konudur. Ancak bazen konsentrik yapının bozukluğu o kadar fazladır ki (yani namlu eksantrik yapıda delinmiştir ve/veya işlenmiştir), namlunun belli bölgelerinde namlu duvarı kalınlığı minimumun altına düşmüştür ve güvenlik zaafiyeti meydana gelmiştir. Bazen forumda da rastlıyorum, "namlu ucundan baktığımda namlu altına doğru incelme vardı, çok kurşun atmışlar " gibi ifadelere... Hayır, çok kurşun atmaktan ziyade, namlu konsentrik işlenememiş, başarısız bir namludur, elbette kurşun/slug atışları namluyu deforme edecektir ancak, namlu ucundan görünebilecek kadar farklı kalınlığın tek açıklaması şudur: Bu namlu, konsentrik üretilememiş (zaman içinde de iyice deforme olmuş) bir namlu örneğidir.
İşte burada, konu Proof House'ların konusu haline gelir, diğer durumlarda tüfeğin performans ölçüsüdür.
Aşağıdaki abartılı konsentrik yapı çiziminden farkı anlayabilirsiniz.
Üstteki çizim, tam konsentrik, olması gerektiği gibi delinmiş / işlenmiş namlu için örnektir. (Alman tüfeklerinde olduğu gibi
, İtalyanlarda aramayınız zor bulursunuz
)
Alttaki çizim ise, maalesef tüfeklerde sıkça gördüğümüz (resimdeki kadar abartılı değil elbette) eksantrik yapıyı gösteriyor.
Holland&Holland dahi, bu eksantrik yapıdaki sıkıntılı namlularından, namlularını fason ürettirmekten vaz geçip, kendi bünyesinde yapmaya başladığı tarihten itibaren kurtulmuştur.
Wall Thickness ölçümü yapan "aparatın" adı , Wall Thickness Gauge...
Yıllarca şunun gibi Wall Thickness Gauge aletleriyle cebelleştim. Cebelleştim diyorum , çünkü bir türlü tutarlı ölçüm yapamıyordum. Sürekli tutarsız sonuçlar... Ortada duran kelepçeyle bir miktar tutarlılığı artırabiliyordum ama namlunun ölçmek istediğim kesitine göre daha da derine indirdikçe, hata oranı artıyordu. Sonunda dayanamadım, aldım aleti götürdüm London Proof House'a. Amcanın söylediği şey: "at onu çöpe" oldu. Bunu duyduğumda harcadığım paralara acımakla birlikte sevindim de bir yandan, zira sorunun en azından sadece benim beceriksizliğimden olmadığını tescil etmiş oldum. Zira, rod üzerine, yani soldaki boşta duran çelik kol üzerine ne kadar bastırırsanız, o kadar ölçü değişiyor, dokunsanız dahi ölçü kayıyor. Namlunun kıpırdaması ölçüyü kaydırıyor. Yani "sonuçta neyin çıkmasını istiyorsanız, onu ölçebilirsiniz" bunun gibi aletlerle.
Bu cebelleşmelerden yıllar sonra, şunun gibi bir alet aldım. (Daha sonra London Proof House'da da , Suhl Proof House'da da gördüğüm alet.) Örneğin, Merkel de, H&H da bundan kullanıyor. Gerçi bu firmaların , üzerinde markalarını göremediğim, kendilerinin üretimi olduğunu düşündüğüm başka , bu işe yarayan aletleri de var. Kafasındaki mikro metreyi değiştirebilirsiniz, ölçmek istediğiniz hassasiyete göre. Farklı kalitede olanlar var. Şu ana kadar kullandıklarımın en iyisi:
Üç ayrı kalınlıkta rod'a sahip, 12, 16, 20, 28 çap ölçümlerini rahatlıkla yapabiliyorsunuz. Bu alette, "sıfır" noktasını yakalayabilmek için namluyu oynatmanıza gerek kalmıyor, namluyu oynattığınız anda inch'in binde birlik dilimindeki hassasiyete ihtiyacınız varken namluyu oynatırsanız, rod öyle ya da böyle en az binde on, binde onbeş esniyor. Bu alette ise rod'lar üzerine ustaca tutturulmuş yaylı mandallar (sarı pirinç), namluyu tam sıfıra getiriyor, dolayısıyla rod'u serbest bıraktığınızda, ölçü neyse odur. Sadece biraz pratik kazanmanız gerekiyor, daha sonra binde, onbinde bir hassasiyetinde ölçülerinizi tutarlı bir şekilde alabiliyorsunuz. Ayrıca rod üzerindeki sarı pirinç bilezikleri de, istediğiniz bir namlu derinliği ölçüsüne ayarlayıp, sürekli aynı noktadaki farklı kesit ölçümlerini tutarlı bir şekilde yapabiliyorsunuz. Daha da artıları var da, neyse, konu çok uzun, çok uzattım , daha da uzatmayayım şimdilik.
Kemal Bey bu tüfeklerin bir ikisi epey yıllanmış.Fakat misal rahmetli dedenizin tüfeğini halen kullanabilirsiniz diyenler bunu hangi tür fişeklere, hangi testlere dayalı iddia ediyorlar? Yani eski tüfeklerin özellikle namlularının basınca dayanıklılılığını ne usulle sınıyorlar ve kullanılır veya artık kullanmayın diyorlar acaba?
Ergin Bey çok teşekkür ederim hoşbulduk.
Mustafa Bey amin çok teşekkür ederim .
Volkan bey şöyle açıklayayım, tüfeklerin kullanılır olup olmadığını anlamak için en yaygın kullanılan yöntem minimum wall thickness ( mwt ) yani namlu kalınlığının ölçülmesi ile yapılıyor. Mwt thou ile ölçülüyor, örneğin Purdey'in yeni yapılan tüfeklerinde mwt 0.30 thou civarında. Buda 1 inçin 1000 de 30 u demek. Genel olarak Mwt'si 0.20 nin altında olan tüfekler, güvensiz sınıfına giriyor. Tabiki firmadan firmaya ve tüfeğin yapısına göre mwt değişebilir. Bazı yeni yapılan tüfeklerde mwt 0.40 thou iken bazılarında 0.30 bazılarında 0.35 olabiliyor. Ama mwt'nin fazla olmasının size getirdiği bir dezavantaj var oda namlunun ağırlığının artması. Bunun ölçülebilmesi için özel bir aparat var ve her kalibre için farklı. Bende bu aparattan var bir ara vaktim olunca resimleyip size gönderebilirim isterseniz.
Umarım bu sorunuzu yanıtlar efendim.
Saygılar.
Bunları öğrendiğim iyi oldu, bilmiyordum. Yalnız diyelim ki namlu çok kullanılmış, metal yorgunluğu olmuş ama wall thickness değişmemişse ne olacak? Farklı teknik özelliklere sahip (C-60 ve AISI-4140) iki çeliğin namlu mwt ölçüleri de aynı olabilir mi?
Sanıyordum ki eski tüfekler de tıpkı yeniler gibi yüksek basınçlı bir test fişeğiyle sınanarak uygun olup olmadığı anlaşılıyor. Gerçi bunun böyle olduğundan da emin değilim. Öğrenmek isterdim.
Aparatın fotoğrafını görmeyi çok isterdim Kemal Bey. Zahmeti için şimdiden teşekkürler.
Tabi ki bu söylediğiniz gibi bir test var. Bunun adı Nitro Reproof. Eski ve namlusuna güvenmediğiniz tüfeklerinizi bir miktar ücret karşısında bu işleme tabi tutturabiliyorsunuz. Bu ayni işlem yeni yapılan tüfeklerde de uygulanıyor. Bazı ülkelerde örneğin İngiltere, tüfeğin namlusuna yapacağınız en ufak değişiklikte(örneğin fişenk yataklarının 70mm'ten magnuma açılması bile buna dahil) bile tüfek Proof'tan çıkıyor ve tekrar Proof yaptırmanız lazım yoksa tüfeği hem kullanamıyorsunuz hem de satamıyorsunuz. Ayrıca bir kural olarak tüfeğin minimum wall thicknessi 0.07 thoudan fazla değişiklik göstermişşse bu tüfeğin Nitro Reproof a tabi tutulması gerekli. Nitro Reproofda tüfeğe normal basıncının 1.5 katını yapacak test fişenkleri doldurulup bir odada atılıyor. Namlu patlarsa veya kasa çatlarsa tüfeğiniz çöpe gidiyor verdiğiniz ücretide geri alamıyorsunuz . İngiltere'de Birmingham ve Londra'da bulunmak üzere 2 Proof House var. Buyrun size Birmingham Proof House'un 1951 yılından bu işlemin nasıl yapıldığını gösteren bir video https://www.youtube.com/watch?v=f3aHnxsj7y8. Aparatın fotoğrafını akşama atmaya çalışacağım. Herkese hayırlı günler dilerim.
Saygılar
