sarıkamış gibi olayları sadece anmak yetmez, neden sonuç ilişkisi içinde sorgulayıp tarihten ders çıkarmak lazım. olayın sorumlusu enver paşadır.paşanın önemi kavranmadan sarıkamış faciası kavranamaz. yaşamı holywood filmi gibi.
1906 da binbaşı olmuş, Selanik Merkez Kumandanı Kurmay Albay Nazım Bey’i öldürtmeye kalkmış,divan ı harbe gönderilmiş.
teslim olmak yerine makedonyada dağa çıkıp ihtilal yapmaya kalkmış. padişah bu hareketler üzerine 1908 de 2. meşrutiyeti ilan etmiş. dönemin osmanlısında hürriyet kahramanı ilan edilmiş. yargılanıp hapse atılması gerekirken Makedonya Genel Müfettişliği ve Berlin askeri ateşeliği gibi görevlere atanmış, . balkanlarda, istanbulda yaşanan ayaklanmaları bastırmış, libyada italyanlarla savaşmış,
1911 de sultan abdülmecidin torunu ile nişanlanmış, ertesi yıl (31 yaşında) yarbay olmuş,
1913 te bab ı ali baskınıyla darbe yapmış, sadrazam azledip yeni mahmut şevket paşayı sadrazam atamış , aynı yıl (32 yaşında) albay olmuş ,
1914 te (33 yaşında) nişanlı olduğu sultan abdülmecitin torunu ile evlenmiş, damad ı şehriyari ünvanı almış, aynı yıl 33 yaşında hem paşa olmuş, hem milli savunma bakanı olmuş.
1914 te almanlarla anlaşıp ülkesini 1. dünya savaşına sokmuş, 1917'de (36 yaşında) Kut ül-Amare’de İngiliz Generali Tawnshend’in tutsak alınması sonucu orgeneral olmuş ,
1918 de 1. dünya savaşı yenilgimiz mondrosla birlikte artık kesinleşmiş , tüm görevlerinden azledilip rütbeleri geri alınmış ve idam kararı çıkmış , aynı yıl ülkemizden ayrılmış.
torpille, adam kayırma ile makam mevki sahibi olan başarısız insanlar hesap vermek yerine terfi üzerine terfi aldığı sürece bu ülke iflah olmaz.