12 GAUGE HAKKINDA BİLDİKLERİMİZ VE BİLMEDİKLERİMİZ
12 G bir tüfek 0.729 inch ( 1. 85 cm ) namlu iç çapına sahiptir. Bu çap 100 yıldan fazla süredir dünyadaki bir çok avcının önde gelen tercihi olmuştur. Satış rakamlarına bakıldığında, satılan tüm tüfeklerin ve fişeklerin yaklaşık yarısı 12 G dir. 10, 16, 20, 28 ve . 410 diğer yarıyı paylaşmaktadır.
Standart 12 G dolu 1 1/8 ounces 31.89 gr ( 1 ounce = 28.35 gr ), standart 16 G dolu 28.35 gr ve standart 20 G dolu 24.80 gr saçma ile doldurulmuştur. Su kuşu avlarında önerilen 34 gr ve üstü dolularda 12 G’nin diğer bütün küçük çaplara üstün olduğu görülür. Bu özellikle, iri saçma numaraları için doğrudur. Eğer sadece bir av tüfeğine sahip olabilecekseniz ve bu tüfeği her avda kullanmayı düşünüyorsanız, bunun için önerilen en iyi çap 12 G dir.
Değişik çaplarda aynı miktarda saçma ile doldurulmuş fişekler karşılaştırıldığında 12 G, kısa saçma sütununun getirdiği balistik avantaj ile öne çıkar. Örnek olarak 28 gr dolularda, 12 ve 20 G karşılaştırıldığında aynı miktarda saçma 12 G fişek içerisinde daha kısa bir saçma sütunu yüksekliği oluşturacaktır. Daha kısa saçma yüksekliği patlamayı takiben, saçmaların fişek haznesinden namluya geçişi, namlu içerisinde ilerleyişi ve şoktan çıkışı sırasında, daha az saçmanın deforme olması demektir. 28 gr saçmanın 12 G fişek içerisindeki yüksekliği 1.75 cm iken, aynı miktar 20 G fişek içerisinde 2.43 cm saçma yüksekliği oluşturmaktadır. Bunun anlamı 12 G saçma dağılımının ( pattern ) yüksek saçma ağırlıklarında olduğu gibi, düşük saçma ağırlıklarında da küçük çaplara göre daha iyi olduğudur. Bu avantaj özellikle trap ve su kuşu avları gibi uzun mesafe atışlarında kendini gösterir.
10, 12, 16, 20 ve 28 G tüfekler ile 36 metrede 76 cm çaplı bir daire merkezine yapılan atışlar sonrasında alınan saçma dağılım örnekleri incelendiğinde ( şok, namlu boyu gibi diğer faktörler aynı kalmak şartı ile ), bütün çaplarda full şoklu tüfek, fişeğin içerisindeki saçmanın % 70 ini daire içerisine sokmuştur. Oranlar aynı olsada, 20 G tüfeğin daire içerisine soktuğu saçma sayısı 6 no 24 gram fişekle yaklaşık olarak 140 iken, 32 gram 6 no fişek kullanan 12 G de bu sayı 177 dir. Bu sonuçlar hedefin her iki tüfeklede kolaylıkla vurulabileceğini, ancak 12 G’nin daha etkili ve ölümcül olduğunu göstermektedir.
En zengin fişek seçeneği 12 G de sunulmaktadır ve fişek çeşitlerinin bir çoğunu bütün av bayilerinde bulmak mümkündür. 12 G fişekler 2 ¾, 3, 3.5 inch ( 70, 76, 89 mm ) uzunluklarında üretilmektedir. Fişeklerde kullanılan saçmalar kurşun ( en iyi ve en yaygın materyal ), bismut, çelik, tungsten ve demir, tungsten - nikel karışımlarından elde edilmektedir. Kurşun şaçma kullanımı ülkemizde yaygın olarak devam ettiğinden yazının devamında kurşun saçma ile doldurulmuş fişekler hakkında bilgi verilmiştir.
Winchester 12 G için on değişik atış fişeği üretirken, 20 G için sadece 1 çeşit fişek üretmektedir. Bütün 12 G atış fişekleri 24 – 28 gr sert kurşun saçma ( yüksek antimon içerikli ) kullanılarak doldurulur ve standart 2 ¾ inch ( 69.8 mm yaklaşık 70 mm ) kovan içerisinde satışa sunulur.
Geleneksel 12 G av fişekleri 32 gram saçma ile doldurulur, ortalama hızları 1255 fps’dir ( feet : 30,48 cm / saniye ) ve kısa metal tabanlı 70 mm kovan içerisinde satışa sunulur. 12 G yüksek metal tabanlı dolular 2, 4, 5, 6, 7.5, 8, 9 no 34 - 35.5 gr saçma ile doldurulmuş olup yaklaşık hızları 1330 fps dir, bunlarda 70 mm kovan içerisinde satışa sunulmaktadır.
En kuvvetli 70 mm 12 G fişekler magnum fişeklerdir. Bu fişekler 42 gr BB, 2, 4, 5 veya 6 no saçma ile doldurulmuştur ve 1260 fps hıza sahiptir. Bütün 12 G magnum fişeklerin atıcıyı rahatsız edici bir recoil’i ( tepme ) vardır.
2 ¾ inch ( 70 mm ) magnum fişekler su kuşu avlarında oldukca popülerdir. 3 inch ( 76 mm ) magnum fişekler maliyetleri yüksek olsada çelik saçmaların su kuşu avlarında zorunlu olduğu ülkelerde daha fazla kullanıcı bulmaktadır. 12 G fişeklerin uç noktası 3 ½ inch ( 89mm ) fişeklerdir. Bunlar aynı uzunluktaki 10 G fişekler kadar etkili olmasada 12 G fişekler içerisinde en fazla saçmayı hedefe gönderen fişeklerdir. 2 – 2 ¼ ounce ( 56.7 – 63.78 gr ) saçma ile doldurulmuş, genellikle 4, 5, 6 numara fişekler, 56.7 gr saçma için 1300 fps, 63.78 gr saçma için ise 1150 fps hızındadır. Bunlar inanılmaz değerlerdir.
İngilizcede Buckshot ( karaca ) dolusu olarak geçen, ülkemizde yaygın olarak şevrotin, 9 lu adı ile anılan, ne yazık ki domuz avında sıklıkla kullanılan fişeklerin 70 mm ve 76 mm kovan boylarında olanları mevcuttur. Bu sınıftaki yabancı fişekler 000, 00, 0, 1, ve 4 numaradır. Genellikle 70 mm kovan içinde 12 adet 00 saçma, 76 mm içinde 15 adet 00 saçma mevcuttur.
12 G için sıklıkla kullanılan kurşunlar 70 mm kovan içerisinde sunulan Foster tip rifled slug 1 ounce ( 28.35 gr ) tek kurşunlardır. Bunların hızı 1680 fps iken 76 mm kovan içerisinde sunulan 3 inch magnum 1 ¼ ounce 35.43 gr rifled slug kurşunların hızı 1600 fps dir.
12 G yivli namlulu av tüfekleri için üretilen standart sabot slug fişekler, 70 mm boyunda, 28.35 gr ağırlıkta ve 1450 fps hızındadır. Aynı ağırlıktaki uç, 76 mm magnum fişekte 1550 fps hıza ulaşmaktadır. Farklı ağırlıkta ve farklı hızlarda doldurulmuş sabot slug fişekler değişik markalarda mevcuttur.
Burada az sayıda 12 G fişekten bahsetmiş olsakta 12G nin diğer çaplardan daha fazla fişek çeşitliliği sunduğu açıktır. Fişek çeşitliliğinin zenginliği diğer avantajlarının yanında, bütün faktörlerden daha fazla olmak üzere 12 G av tüfeğini; her avcının, her avın, heryerin, her zamanın av tüfeği yapmaktadır.
12 G av tüfeğinin en belirgin dez avantajları özellikle otomatiklerde artan ebat ve ağırlığının yanında, kuvvetli fişeklerdeki rahatsız edici tepmesidir. Bu faktörler nedeni ile 12 G av tüfekleri bazı atıcılar için uygun olmayabilir.
1180 fps hızındaki 28 gram bir spor fişeğinin 3400 gr ağırlıktaki av tüfeğinde tepme enerjisi 17.3 ft- lbs. ( feet / pound-libre - 1 grain için, Tepme, İngiliz enerji ölçüsü ile ifade ediliyor, sadece sayıların değerlendirilmeside fikir verebilir ) ile .270 yivli tüfeğe eşittir. 28 gr 1290 fps hızındaki bir av fişeğinin ise aynı silahtaki tepmesi 20.8 ft-lbs civarında, ortalama bir 30.06 yivli av tüfeğinin tepmesine eşittir. Bu dolular bir çok atıcının defalarca dayanabileceği, tolere edebileceği tepme değerlerine sahiptir.
12 G 35.4 gr 1330 fps hızındaki yüksek tablalı bir av fişeği 3 kilo 400 gramlık av tüfeğinde ateşlendiğinde tepme daha kötüdür. Atıcının 36.4 ft-lbs gücünde tepmeye maruz kalmasına sebep olur, bu tepme .300 Ultra Mag. yivlinin tepmesine eşittir. Tepme hassasiyeti olan avcıların bu tür fişekleri irkilme reaksiyonu geliştirmemeleri için nadiren kullanmaları önerilir.
12 G magnum doluların tepmesi en kötüsüdür. 42 gr saçma ile dolu, 1260 fps hızındaki 70 mm bir magnum fişek, 3 kilo 400 gram bir av tüfeğinde patladığında atıcıya 45.9 ft-lbs gücünde bir tepme iletecektir, bu tepme 300 grainlik bir doluyu ateşliyen .375 H&H Magnum yivlinin tepmesinden fazladır. Aynı av tüfeği ile 53 gr saçma dolu 1210 fps hızındaki 76 mm lik bir magnum fişek ateşlendiğinde, tüfek 60 ft-lbs enerji ile atıcıyı iter. Bu enerji .378 Weatherby Magnum yivlinin tepmesine eşitken .458 Winchester Magnum yivlinin tepmesini geçer. Meydana gelen tepme fil tüfekleri sınıfındadır. Eğer karşısında fil yoksa birçok avcının bu fişeklerden kaçınması , uzak kalması en doğrusudur ve şiddetle önerilmektedir.
Dr.Hakan Özden
Chuck Hawks’tan çeviri. çeviriyi yapan dr hakan ÖZDEN bey e bu güzel paylaşım için teşekkürler emeğine sağlık.
