Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan ve dünyada uçabilen en ağır kuş türü toy, Türkiye'de hızla azalıyor. Sayıları 500 adete kadar düşen son toylar, Önemli Doğa Alanları'nda yaşam savaşı veriyor
Dünya dağılımı doğuda Çin’den batıda Portekiz’e kadar uzanan toy kuşlarının (Otis tarda) nesli küresel ölçekte tehlike altında. Batı’da, Avrupa Birliği ülkelerinde yürütülen koruma çalışmalarıyla sayıları artsa da doğu popülasyonları hızla azalmaya devam ediyor. Bu ilginç kuş türünden tüm dünyada 45 bin birey civarı kaldığı tahmin ediliyor.
Kanat açıklığı 260 santimetre uzunluğa, ağırlıkları ise 18 kilograma ulaşabilen erkek toylar, Türkiye’nin uçabilen en ağır kuşudur. Dişi toylar bu ölçülerin ancak yarısına varırlar ve en fazla 8 kilogram ağırlığına ulaşırlar.
Etraflarını rahatça görebilecekleri ve engelsiz olarak hareket edebilecekleri bir araziye ihtiyaç duyan toylar, önceleri doğal bozkırları yaşam alanı olarak kullanırken, bu alanların hızla küçülmesi ve bozulmasıyla tahıl tarımı yapılan arazileri üreme ve yaşama alanı olarak tercih etmeye başladılar.
Tarlalarda varlıklarını sürdüren toylar, tarım zararlılarıyla mücadeleye çok ciddi katkıda bulunur. Bir tarım alanında toyların yaşaması, o alanın ve elde edilecek ürünün sağlıklı olduğunun göstergesidir. Toyların çok hızlı yok olması, doğal zenginliğin yanı sıra kırsal ekonomi için de büyük kayıp.
Anadolu’da çiftçiyle aynı kaderi paylaşıyor
Çok da uzun olmayan bir zaman önce, Anadolu’nun bozulmamış bozkırlarında yayılan toylar, yoğun tarım, kurutma ve baraj faaliyetleri sonucunda yok olan bu kıymetli alanlarla aynı kaderi paylaşmaya başladı: Yok oluş.
Daha çok üretim için yoğun girdili tarıma teşvik, tarımsal biyolojik çeşitliliği besleyen bozkırların hem alan olarak azalmasına hem de kimyasallarla kirlenmesine, fakirleşmesine neden oldu. Bunun sonucu olarak doğal kaynaklar kirlendi, çözüldü. Buna bir de avcıların baskısı eklenince toy için yaşam zorlaştı.
Bugün sayıları 500’lere kadar düşen toylara Türkiye’de en çok Doğu Anadolu Bölgesi’nde, özellikle de Muş ve çevresinde rastlanıyor. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde de sınırlı sayıda görülüyorlar.
Dişinin ilgisini çekmek için kabarıyor
Mayıs ayında üreme dönemine giren erkek toylar ‘nümayiş’ denen gruplar oluşturur ve aralarında bir üstünlük yarışı başlar. Heybetli erkek toylar dişilerin ilgisini çekmek için tüylerini kabartarak tarlanın ortasında patlamış mısır görüntüsüne bürünür. İşte bu anlar, dişi toylar kadar kuş gözlemcileri ve fotografçılar için de eşsizdir.
Yok olmanın eşiğindeki toylar için Türkiye, Bern ve CITES uluslararası anlaşmaları altında, türün korunmasını taahhüt etti. Bu kapsamda Doğa Derneği koordinasyonunda hazırlanan toy eylem planı, toyun yasa dışı avcılık başta olmak üzere, doğrudan insan kaynaklı ölüm nedenlerinin ortadan kaldırılması, toyun yaşam alanlarının gereksinimlerine cevap verecek şekilde kullanılması ve ulusal ölçekte gerekli tarımsal yeniliklerin yapılmasını içeriyor.
Süreyya İsfendiyaroğlu - Doğa Derneği Bilim Koordinatörü
Radikal / 18 Mayıs 2011
Konu: Aramızdan Ağır Ağır Uçuyorlar! (Okunma sayısı 1500 defa)