AYNİ NAMLUDAN ATTIĞIMIZ YİVSİZ TEKKURŞUNLAR NİÇİN HEP AYNI NOKTAYI VURMUYOR?

[Mehmet Sabri MUTLUER]

NAMLU HARMONİKLERİ (SALINIMI)

Yisiz tek kurşunlar, yivlilere göre hızı az, menzili düşük, isabet oranı düşük mermilerdir.

Nedenlerini kabaca şöyle sıralayabiliriz:

* Namlu çıkış hızları yivlilere göre çok düşüktür.
* Cüsseleri yivli mermilerden fazladır, dolayısı ile sürüklenme katsayıları yüksektir, hava direnci ile kısa mesafede hız kaybederek düşmeye başlarlar
* Balistik katsayıları düşüktür, aerodinamik yapıları çoğunlukla künt uçlu oldukları için yivlilere göre kötü ve Balistik katsayıları oldukça düşüktür
* Yivli mermiler gibi jiroskobik dengeleri yoktur (veya çok az), daha çok çekme (sürüklenme) stabilitesi ile hareket ederler
* Üzerileri kaplı olmadığından namlu sürtünmesinden dolayı ısınma ile şekilleri kolay bozulur, aerodinamik yapıları daha namludan çıkmadan bozulabilir
* Transsonik bölgeye kısa mesafede girerler, denge ve seyirleri çabuk bozulur
* Yivliler gibi namlu harmoniklerinden etkilenirler ( o nedenle her tüfeğin sevdiği bir fişek olduğundan bahsedilir)

 Bir tüfek atışına normal hızda baktığımız zaman namluda bir hareket görmüyoruz:  (animasyonları görmüyorsanız lütfen RESMİN üzerine tıklayınız)



Oysa ki 500 defa yavaşlatılmış olarak izlersek namluda bir salınım olduğunu görürürüz:



Namlunun bu kırbaçvari hareketine namlu salınımı (harmonikleri) adını veriyoruz.

Aşağıdaki şekilde göreceğiniz gibi Namlu salınımı tıpkı bir ipin sallanması gibi dalgalar ortaya çıkartır, 3 eksende gelişir. Çelik namlunun basınçla gerilmesi ve geri tepme ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. Dipçiğin pozisyonu, namlunun boyu ve et kalınlığı ile doğrudan bağlantılıdır.


İnce uzun namluda çok, kısa ve kalın namluda daha az namlu salınımı (Barrel Harmonics) görülür. ( aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi ile ince uzun namlu salınımı, mavi çizgi ile kısa kalın namlu salınımı gösterilmeye çalışılmıştır)



Şimdi soruya gelecek olursak, namlunun 0,001 cm salınımı 100 metre hedefte 1 cm olarak yansıtacaktır. 0,05 Gr. barut miktarında değişme, 10 fps üzerinde namlu çıkış hızı, namlu salınım hızını ve miktarını değiştireceği için, mermi hedefte ayni noktayı vurmayacaktır.

Namlu salınımı özellikle yivlilerle uzun mesafe keskin atışlarda önemli bir problemdir.

Namluda çeper kalınlığı arttıkça harmonik sorununun azaldığı bilinmektedir. 1887 de Freeman D. Bull kendi adıyla anılan çeper kalınlığı çok fazla Bull namlusunu yapmıştır. Özellikle çok keskin atışlarda kullanılan bir namludur. Ağırlığı taşımada sorun yaratmasına rağmen, tüfeğin geri tepmesini ve ağırlık merkezi öne kaydığı için namlu şahlanmasını azalttığı için kullanılagelmektedir. Ayrıca namlu salınımını azaltmak için kullanılan Tuner adı verilen namlunun önü veya arkasına takılan pirinç aksamlar vardır.

Fişek barut miktarı, mermi ağırlığı değiştikçe salınım miktarı değişkenlik göstereceği için, her tüfeğin isabetli attığı fişek değişkenlik gösterecektir.
Yukarıda kısaca değindiğim namlu harmoniklerine biraz daha detaylı yer vermek istiyorum.

Tetik çekildiğinde, barutun patlamasının yarattığı basınç sonucu oluşan şok dalgaları namlu ucuna kadar gidip geri gelir, gitar teli gibi tekrarlayan bir titreşim oluşur. Bu arada yiyli namlularda mermi çekirdeği ilerlerken namluda bir şişme ve bunun meydana getirdiği dalgalanma ilki ile çarpışır.



Namlu titreşimi için gerçek dünyada doğrulanmış iki teori vardır:

İlkini Harmonikler teorisi olarak adlandıracağız. Burada namlu titresimi sabit bir oranda aşağı-yukarı doğru salınır. Namlunun bir ucu sabit olduğundan bu hareket masanın kenarına tutturulmuş, çekilip bırakılan bir metal şerit gibidir.

Diğeri Gerilim dalgaları (veya Akustik dalga) teorisidir. Burada namlunun aşağı-yukarı hareketi dışında namlu çapında bir genişleme ve daralma şeklinde, namlu ucunda biten bir dalgalanma söz konusudur. Bu dalgalanmalar, vuruş noktasında değimeye yol açarlar.

İnce çeperli namlular ve uzun namlular daha çok salınıma uğrarken, kısa namlular ve kalın çeperli namlularda salınım daha azdır. Keskin nişancı tüfeklerinde kullanılanan çok kalın çeperli Bull namluları bu nedenle üretilmişlerdir.

Her namlu kendi özelliğine göre harmonikler gösterir. Değişik frekanstaki namlular, farklı namlu harmonikleri sergiler (Resimlerin üzerine tıklarsanız animasyonlu şekilde görebilirsiniz).










Aslında yivli tüfeklerde serbest salınan namlular kendi salınımları esnasında sabit bir namlu davranışına, dolayısıyla her atışta ayni frekansta salındıklarından yüksek isabet oranına sahip olurlar. Namluya dokunan herhangi bir parça (el kundağı vb.) isabeti bozmaktadır. 

Bazı tüfeklerin, bazı fişekleri sevdiği söylene gelir. Bu olay aslında o fişeğin yarattığı basıncın meydana getirdiği harmoniklerle ilgilidir. 0,05 mg barut miktarı değişikliği bile namlu harmoniklerini etkilemektedir.



 Yukarıdaki şekilde göreceğiniz gibi, mermi namlu çıkışına geldiğinde harmonik dalga üstteki gibi salınımın tepe noktasında olursa isabet bozulacak, dağınık gurup elde edilecek, alttaki gibi salınımın orta noktasındayken çıkarsa yüksek isabet sağlanacaktır. Barut hakkı ve namlu çıkış hızı namlusalınımını değiştirebilir.

Namlunun destek aldığı dipçik ve el kundağı da namlu salınımında etkendir. Ahşap malzeme ısı ve nemden etkilendiği ve genleştiği için, sentetik malzeme daha olumlu ve stabil sonuçlar yaratmaktadır. Aşağıdaki videodaki anlatımda, daha sert (fiberglas) yatak, daha uygun yiv-set oranı, uygun mermi ile daha uygun namlu salınımı elde edilerek isabet arttırılabilmektedir.

Bir fişeğin isabetli olabilmesi için, fişekler arasında namlu çıkış hızlarının çok fark etmemesi gerekir. Fabrika dolumlarında bu genellikle 20 fps yi ( 6 m/s)  bulmaktadır. Pek az üretici 15 fps altında namlu çıkış hızı farkı olan fişek üretmektedir. Kendi dolumunu yapanların ideali, fişekler arasında en fazla 10 fps  (3 m/s) altında fark olmasıdır. Namlu çıkış hızı ile isabet oranı arasında bir ilişki vardır. Her 25 fps hız artımı isabet oranının %0,75 arttırmaktadır.
 http://precisionrifleblog.com/2015/04/28...ty-matter/

SONUÇ: Yivsiz tüfeklerde de yivlilerdeki gibi namlu salınımı (harmonikleri) isabeti etkilemektedir. Ayni basınç ve ayni namlu çıkış hızındaki fişekler eşdeğer namlu salınımı meydana getireceklerinden daha sıkı gurup ve yüksek isabet sağlamaları mümkündür. Yivsiz tüfeğin namlu boyu, namlu et kalınlığı, fişeğin namlu çıkış hızı harmonikleri etkileyeceği için her namlu için Farklı fişek, farklı harmonik yaratabilir. Harmonik dalganın orta noktasındaki çıkış en isabetli atışı sağlayacaktır

[Bilal AYDIN]

Sayın hocam merhaba elinize sağlık güzel bilgiler için.Kullanmış olduğum stoeger model 2000 de kurşun atışı yaparken sürekli olarak sol alta çekme oluyordu fabrikaya gönderdiğimde bana dönüş yapıp namluda namlu salınımı var demişlerdi ve sıfır namlu ile değişimi yapılmıştı.Sıkıntıda kalmamıştı.Bu teknik konuları bilmediğim için internettede fazla bilgi bulamadım.O zamanlar bana namlu salınımı var dedikleri olay acaba sizin bahsettiğiniz namlu salınımı ile bağlantısı varmı?Yazınızı okuduğumda biraz daha kafamda olay şekillendi.Sağlıcakla

[Tevfik GÜN]

Saygıdeğer Hocam çok merak edipte kayda değer bir bilgi edinemediğim namlu harmonikleri konusunu akıcı bir uslup ve görsellerle açıkladığınız için  teşekkür ederim.
Kitap konusunu merak etmekteyim durum hakkında bilgilendirirseniz memnun olurum.
Saygılarımla..

[Güray TUTAR]

Emeğinize sağlık faydalı bir paylaşım. Bu yüzden eskiler derler tek kurşun süperpoze ile atılır diye

[Doğan ATEŞ]

Emeğinize sağlık faydalı bir paylaşım. Bu yüzden eskiler derler tek kurşun süperpoze ile atılır diye

+1
Saygılarımla

[Furkan TAÇ]

 Hocam elinize kolunuza sağlık ayni model 2 tüfeğin neden farkli fiseklerde penetrasyon , gurupman denemelerinde farkli sonuclar ortaya cikarttigini arastiriyordum bu bilgi icin teşekkür ederim. saygılarımla

[Abdullah ORUÇ]

Bu bilgileri bizimle paylaştığın için size çok teşekkür ederim Mehmet Sabri bey.
çok önemli bilgiler öğrendik.

[Özgür UYAR]

Ustam eline emegine saglik cok cok faydali bir paylasim yaptiniz. Nedenini bilinmeden tecrube ile durumun dogru oldugunun farkinda olanlarda vardi. Örnegin kullanlar derki eski 61 namlu distan soklu sarsilmazlar nokta atar derler evet bizzat cok atis yaptim iyi bir şerit noktalama işçiliģi ile beraber kisa ve kalin olan namlunun cok iyi nokta atis yapmasi kaçinilmaz. Bir diger kisilerde yav saçmayi uzaga atmak icin uzun namlu aliyorsunuz bizde kursunu uzaga atmak icin aliyoruz diyor 71 76 namlu silahlarla ozellikle domuz avinda kullanmak icin alanlar var ama isabet orani cok dusuk. Yani tek kurşun atacaksak slug nalmu ile bu işi yapmak gerek diger namlular ile bu iş olmaz. Olurda olmaz 😊 önemli olan boyu değil işlevi 😁

[S.Alper ERDEM]

Muhterem Sabri Bey,


Bu konuyu gündeme getirip detaylı olarak işlediğiniz için şahsım ve bütün camia adına teşekkürler ederim.

Şu an ismini hatırlamadığım bir teknisyenin şöyle bir değişi vardır; "Eğer eylemsizlik oluşumuna tam gereken önem verilmiş
ve yeteri nüfuz sağlanmış olsaydı, bugün bütün mekanik tatbikatın görünümü hayli farklı olurdu".

Newton hazretlerinin halen içinde olduğumuz fizik kuramlarının bir gereği olarak, her etki bir karşı etki nedenidir. Namlu vibrasyonu;
Birimi oluşturan malzemenin, patlama vakıasına, içinde gerçekleştiği nesnenin KENDİ bağlayıcı unsurları arasında karşı reaksiyonu
ve yekdiğerine geçişinde atalet unsurunun ister istemez yer aldığı bir vakıadır.

Bu eylemin neden olduğu fraksiyonel namlu deviniminin, uzun ekseninden değişik yönlerde neden olduğu sapmalara verilen tanımın
Amerikanca ismi; "Muzzle Flip"dir. Aynen domino taşları gibi vukuat merkezinden itiş yönüne gecikmeyle gerçekleşen bu olay, netice
olarak, namlu uzun ekseni altında veya üstünde olabilir. En aza indirilebilir, ancak hiç bir zaman sıfırlanamaz. Önemli olan bunun,
yalnızca olay birimine ait olmasıdır.  Yani Muzzle Flip vakıası NAMLU ya has bir oluşumdur.

Bu tanımı, Amerikanca "Muzzle Rise" veya "Muzzle Jump" denen, SİLAH a ait atış sırasında oluşan nişan hattından uzaklaşma olayından
kesinlikle ayırmak gerekir. Zikredilen vakıa, bu kere, tüfek veya tabanca... Her ne silah ise, onu oluşturan öğelerin bağlayıcı unsurları
arasındaki eylemsizlik nedenli gecikmenin ortaya çıkardığı devinimdir.

Bizim bugün burada gündeme getirdiğimiz "Muzzle Flip" ve "Muzzle Rise" ayırımı ve nedenleri, geçen asrın başından da önce silah
literatüründe yerini bulmuş, ancak sonradan günümüzün muğlak bilgi merkezi internet ortamındaki karmaşa nedeniyle biri diğerinin
yerine kullanılır olmuş farklı iki kavramdır. Bir NAMLU, diğeri onun üzerinde yer aldığı SİLAHIN nişan hattından sapma vakıasının
tanımıdır. Eh'...Hiç bir namlunun tek başına ateş ettiği görülmüş şey değildir.

Her ateşli silah, patlama anında, önce kendi ağırlık merkezi, ardından dayanma mevkii, daha sonra onun kendi unsurları, daha da
sonra onun yer küre üzerinde konumlandığı mahal merkezli bir rotasyona neden olur. Burada geçerli olan yine, bütün bu kombinasyonu
oluşturan öğeler arasındaki eylemsizlik geçişleridir.

Ateşlenen her silahın namlusu ve  silahın kendisi yukarıda zikredilen öğeler sıralamasıyla nişan hattından aşağı veya yukarı bir
devinimle, atılan nesnenin görülenden farklı bir noktaya vuruşuna neden olur. Birincisinin adı Muzzle Flip, ikincisininki Muzzle Rise'dır.

Diğer taraftan, yine Newton prensibleri gereği, tesir ve aksi tesir aynı anda başladığından, ateşli birim ne kadar muhkem tutulursa
tutulsun, namlu ve silahın nişan hattından sapışı, atılan nesne tüfek veya tabancadan henüz çıkıp gitmeden başlar, ancak saniyenin
bir kaç binde birinde verilen söylenen ivme, esas etkisini, atılan nesnenin uzaklaşmasından sonraki zaman içinde sürdürerek gözle
görülen namlu şahlanmasını oluşturur.

Bu nedenle, hiç bir ateşli silahın mengene gibi muhkem bir ortamla serbest atış uygulamaları vuruşu, dahası, her elin, her atıcının
aynı birimle atışı, nişan esasları tamamen aynı bile olsa, diğerini tutmaz.

Bu nedenle, namlu içine yerleştirilmiş bir lazer işaretleyicinin gördüğü nokta, silahın vuruş yeri değildir.

Bu sebepten normal revolverlerde arpacık her zaman gezden daha yukarı yüksekliktedir.

Bu nedenle çiftelerde namlu regülasyonu çok zordur. Bilfiil basit destekli atış gerektirir.

Silahçılık zor iştir vesselam...

Değer verip okuyacak arkadaşlara şimdiden teşekkür ederim.



Saygılar.